YK12 İstanbul Bienalinde

İstanbul’un tarihi hakkında önemli bilgilerin elde edilmesini sağlayan Yenikapı 12 Batığı’nın üç boyutlu çizimi 14. İstanbul Bienali’nde sergileniyor. 

Yüzyılın arkeoloji keşifleri arasındaki yerini şimdiden alan Yenikapı Kazıları ve Theodosius Limanı ile ilgili çalışmalar devam ediyor. 2005 yılında başlayarak 2013 yılında son bulan kurtarma kazılarında ele geçen 37 gemi kalıntısından biri olan Yenikapı 12 batığının üç boyutlu çizimi bugünlerde 14.İstanbul Bienali’nin İstanbul Modern’deki “Kanal” adlı bölümünde sergileniyor. Türkiye’nin en önemli kültür ve sanat etkinlikleri arasında yer alan 14.İstanbul Bienali, 1 Kasım 2015 tarihine kadar devam edecek.

Yenikapı 12: Zamanın Donduğu An

Yenikapı kazı alanında yükü ile birlikte keşfedilen batıklardan biri olan Yenikapı 12, amfora yükünün yanı sıra, teknenin kıç tarafındaki ayrı bir bölmede kaptanın kişisel eşyalarının ele geçmesi nedeniyle diğer batıklardan ön plana çıkmaktadır. Batığın korunan uzunluğunun 7 m, karinanın en geniş yerinin 2,3 m olduğu belirlenmiştir. İçinde bulunan bir sikkeye, taşıdığı amforalara ve radyokarbon analizlerine göre batık MS 9. yüzyıla tarihlenmektedir. Teknenin, rıhtımdan ayrıldıktan hemen sonra ya da liman içinde biraz ilerlediğinde, ama mendireklerden çıkmadan güneyden gelen bir fırtınanın büyük dalgalarında batmış olma olasılığı çok yüksek görülmektedir. Uzmanlar yüksek enerjili bir ortamın olduğu çok büyük bir fırtınada, deniz tabanından kalkan kumun geri çökelmesi sırasında batan teknenin üstünün örtüldüğü görüşündedir. Bu talihsiz olaydan sonra, tekne üzerinin en azından bir kısmı ani bir şekilde deniz kumuyla örtüldüğü için, amforaların büyük kısmı deniz dibine dağılmaya fırsat olmadan orijinal yerlerinde kalmışlardır.

Usta mı, sanatçı mı?

İÜ Yenikapı Batıkları Projesi Başkanı Doç. Dr. Ufuk Kocabaş, eski gemi inşa tekniklerinin sanatsal değerini şu sözlerle açıklıyor: “Geminin inşasındaki ahşap seçimi, ince işçiliği ve iskele-sancak arasındaki simetri uyumu tekneyi dikkatle inceleyen İstanbul Üniversitesi gemi eksperlerimizin gözüne çarpan ilk detay oldu. Ustanın göstermiş olduğu bu titizlik karşısında hayrete düşen ekip kendine şu soruyu sormadan edemedi: Usta mı, sanatçı mı?”

Rekonstrüksiyon Çalışmaları

İstanbul Üniversitesi öğretim üyesi Işıl Özsait-Kocabaş tarafından gerçekleştirilen rekonstrüksiyon çalışmalarının sonuçlarına göre, YK 12 yaklaşık 9,20 m uzunluğunda, 2,60 m genişliğinde, kıyı denizciliği yapan küçük bir ticaret teknesidir. Tek direkli Latin yelken donanımı ile hareket ettirilmekte ve döneminin karakteristiği olan iki omuzluk dümeniyle kontrol edilmektedir. Düz dipli gövde yapısı, sığ limanlara ve koylara kolayca girebilme; baş kısmının daha geniş inşa edilmesi, teknenin güçlü dalgalarda kullanılma kabiliyetini artırmaktadır. Batığın in situ dokümantasyon, yerinden kaldırma çalışmaları 19 Mart -20 Temmuz 2007 tarihleri arasında İstanbul Üniversitesi ekibi tarafından üstlenilmiştir. Batık elemanlarının dijital çizimleri tamamlanarak, yapım tekniği ve rekonstrüksiyonu İÜ Sualtı Kültür Kalıntılarını Koruma Anabilim Dalı’nda doktora tez konusu olarak çalışılmıştır.

Bienal’de Sergilenen Üç Boyutlu Dijital Çizim

Laboratuvarda belgeleme çalışmasının en önemli aşamasının her bir parçanın 3D digitizer (FaroArm) ölçüm cihazı ile bilgisayar ortamına aktarılmasıdır. Türkiye’de arkeoloji alanında ilk defa İstanbul Üniversitesi ekibi tarafından kullanılan FaroArm cihazı ile ahşap elemanlar üzerinde gemi yapım tekniklerinin belirlenmesinde referans olabilecek alet izleri, kesit ve plan görünüşleri, ahşap ve metal bağlantı elemanları, ahşap damarları, tahrip olmuş kısımlar farklı renklerde kaydedilerekRhinoceros programı yardımıyla 3 boyutlu olarak belgelenmektedir.

Yenikapı 12 Gemisine ait parçalar da tek tek üç boyutlu digitizer yardımıyla belgelenerek, Rhinoceros yazılımıyla tekrar bir araya getirilmiş, malzemelerin fiziği bakımından kübist bir nesneyi anımsatan bir çizimde geminin orijinal gövde hatları ortaya çıkarılmıştır. Bu çizim 14. İstanbul Bienalinde sergilenmektedir.

Yenikapı 12 Üzerindeki çalışmalar devam ediyor

Batığa ait suya doymuş ahşaplara konservasyon amaçlı koruyucu Polietilen Glikol emdirmesi devam etmekte olup, 2016 yılı içinde dondurarak kurutma yöntemiyle süreç tamamlanarak batık sergilenebilir hale getirilecektir. Ayrıca YK 12’nin rekonstrüksiyonu, EU Black Sea Joint Operational Programme kapsamında İstanbul Üniversitesi’nin partneri olduğu LIMEN başlıklı proje kapsamında inşa edilerek 2016 yılı başlarında denize indirilmesi planlanmaktadır.

 

Doç. Dr. Özgü Yolcu

İstanbul Üniversitesi TBMYO

Radyo Televizyon Teknolojisi Programı

İstanbul Üniversitesi AUZEF

Medya ve İletişim Programı

Program Koordinatörü